Belediyelerce çekilmek durumunda kalan ve kamu yararı için belediye otoparklarına, depolarına kaldırılan buluntu ve hurda araçların gün geçtikçe otoparkları doldurması söz konusudur. Bu araçların her geçen gün yer kaplaması ve belediye otoparkların dolması da hizmette aksaklıklara neden olmaktadır. Peki bu hal nasıl giderilecektir ? Bu husus üzerine yer alan düşüncelerimize dair görüşümüz aşağıda yer almaktadır.

ARAÇLARIN SATIŞI HAKKINDA

5393 Sayılı Yasanın 15.maddesinde, “Gayrisıhhi işyerlerini, eğlence yerlerini, halk sağlığına ve çevreye etkisi olan diğer işyerlerini kentin belirli yerlerinde toplamak… hurda depolama alanları ve satış yerlerini belirlemek; bu alan ve yerler ile taşımalarda çevre kirliliği oluşmaması için gereken tedbirleri almak.” Belediyelerin yetki ve imtiyazları arasında sayılmış olup 5216 Sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu’nun “Büyükşehir ve ilçe belediyelerinin görev ve sorumlulukları” başlıklı 7.maddesinde, ilçe belediyelerinin görev ve yetkileri arasında “ Birinci fıkrada belirtilen hizmetlerden; 775 sayılı Gecekondu Kanununda belediyelere verilen yetkileri kullanmak, (…) spor, dinlenme ve eğlence yerleri ile parkları yapmak; yaşlılar, engelliler, kadınlar, gençler ve çocuklara yönelik sosyal ve kültürel hizmetler sunmak; mesleki eğitim ve beceri kursları açmak; mabetler ile sağlık, eğitim, kültür tesis ve binalarının yapım, bakım ve onarımı ile kültür ve tabiat varlıkları ve tarihi dokuyu korumak; kent tarihi bakımından önem taşıyan mekanların ve işlevlerinin geliştirilmesine ilişkin hizmetler yapmak; bölge otoparkı, kapalı ve açık otoparklar yapmak, yaptırmak, işletmek, işlettirmek veya ruhsat vermek.” hükmü yer almaktadır.

            5326 Sayılı Yasa’nın 41.maddesi 6.fıkrasında, “Kullanılamaz hale gelen motorlu kara veya deniz nakil araçlarını ya da bunların mütemmim cüzlerini sokağa veya kamuya ait sair bir yere bırakan kişiye ikiyüzelli Türk Lirası idari para cezası verilir. Bunların kaldırılmasına ilişkin masraf da kişiden ayrıca tahsil edilir.” hükmü yer almakta olup 7. fıkrasında ise “Bu kabahatler dolayısıyla idarî para cezasına belediye sınırları içerisinde belediye zabıta görevlileri, belediye sınırları dışında kolluk görevlileri karar verir.” denilmektedir.

            11.04.2007 Tarih ve 26490 Sayılı Resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Belediye Zabıta Yönetmeliği’nin 10.maddesinde, “Görev, Yetki ve Sorumluluk” başlığı altında ç bendinin 6.fıkrasında, “Belediye sınırları içerisinde kaldırımları, toplu taşıma araçlarına ait durakları, yangın musluğu, doğalgaz kutusu, yeşil alan, engelli geçişi ve benzeri yerleri motorlu veya motorsuz araçlar ile işgal edenler hakkında 5326 sayılı Kabahatler Kanunu doğrultusunda işlem yapmak, bu araçların sahipleri tarafından kaldırılmaması ve sahibinin bulunamaması halinde yetkili birimlerle en yakın otoparka çekilmesini sağlamak, ruhsatında belirtilen amacı dışında kullanılan motorlu araçları emniyet birimlerine bildirmek.” hükmüne yer verilmiştir.

            2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun 2. Maddesinde, Bu Kanun, karayollarında uygulanır. Ancak aksine bir hüküm yoksa;,

a) Karayolu dışındaki alanlardan kamuya açık olanlar ile park, bahçe, park yeri, garaj, yolcu ve eşya terminali, servis ve akaryakıt istasyonlarında karayolu taşıt trafiği için faydalanılan yerler ile,

b) Erişme kontrollü karayolunda ve para ödenerek yararlanılan karayollarının kamuya açık kesimlerinde ve belirli bir karayolunun bağlantısını sağlayan deniz, göl ve akarsular üzerinde kamu hizmeti gören araçların, karayolu araçlarına ayrılan kısımlarında da,

bu Kanun hükümleri uygulanır.” denilmekte olup aynı Yasa’nın 128.maddesinde, “Yolu kullananları uzun süre etkileyecek şekilde park edilmiş, terkedilmiş veya hasara uğramış araçların kaldırılıp götürülmesine trafik zabıtası yetkilidir.” denilmekte olup aynı Yasa’nın Ek 14.maddesinde, “Buluntu olması nedeniyle veya bu Kanun hükümleri gereğince trafikten men edilerek alıkonulan, ancak sahipleri tarafından altı ay içinde teslim alınmayan veya aranmayan araçlar Hazinece satılarak, bedelleri emanet hesabına alınır. Bu araçların maliklerinden adresi bilinenlere, satışından önce tebligat yapılır.

Satıldığı tarihten itibaren beş yıl içinde müracaat halinde emanet hesabındaki bedeller, işlemler sırasında yapılan masraflar düşüldükten sonra ilgililerine iade edilir. Beş yıl içinde herhangi bir müracaatın olmaması halinde söz konusu bedeller Hazineye irat kaydedilir.” hükmü yer almaktadır.

Karayolları Trafik Kanunun uygulanmasına yönelik çıkarılan Karayolları Trafik Yönetmeliğinin “Araçları kaldıran ve çekenler ile araç sahiplerinin sorumluluğu” başlıklı 121/b-2. bendine göre araç sahiplerinin, araçlarının kaldırılıp götürülmesi sebebiyle yapılmış olan bütün masrafları ödemek zorunda olduğu belirtilmiş olup 174.maddesinde, “ Terk edilen, Hasara Uğrayan veya Uzun Süre Parkedilen Araçlar” başlığı altında, “Karayolunu kullananları uzun süre etkileyecek şekilde park edilmiş, terk edilmiş veya hasara uğramış araçları, durumu bir tutanakla tespit ederek kaldırıp götürmeye ve trafikten men etmeye trafik zabıtası yetkilidir.

Men etme işlemi yapılırken;

a) Karayolları Trafik Kanununun ilgili maddeleri gereğince trafikten men edilen araç sahiplerine men işlemi sırasında Kanunun EK-14’üncü maddesi hükmü yazılı olarak tebliğ edilerek trafikten men tutanağı düzenlenir ve bu işlem Trafikten Men Edilen Araç Defterine kaydedilir.

b) Trafikten men edilerek alıkonulan araçlar ile buluntu araçlar resmi kurum veya özel otoparklarda muhafaza altına alınır.

c) Trafikten men işlemi sırasında, araç sahiplerine yapılan tebligat ile sahibine tebligat yapılamayan araçlar ve sahipleri hakkında varsa ayrıntılara ilişkin bilgi ve belgeler (trafikten men tutanağı, çekici tutanağı, otopark teslim tutanağı, araca ait trafik tescil kayıtları vb.) araçların trafikten men edildiği tarihten, buluntu araçlar için buluntu tutanağının düzenlendiği tarihten itibaren 4 ay içinde Defterdarlık veya Mal Müdürlüğüne gönderilir.

ç) Bildirim tarihinden sonra sahipleri tarafından alınmak üzere başvuruda bulunulan araçlar olması halinde, bu araçlar hakkındaki bilgiler satış işleminden önce Defterdarlık veya Mal Müdürlüğüne bildirilir.

Yabancı plakalı araçların kaldırılması halinde, gerekli olanlar için gümrük mevzuatına göre işlem yapılır.” denilmektedir.

2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun Ek-14. Maddesinin uygulanmasına ilişkin usul ve işlemler hakkında doğabilecek tereddütleri gidermek amacıyla çıkarılan 03.08.2005 tarih ve 296 sayılı Milli Emlak Genel Tebliğinin 2. maddesinde Defterdarlık/Malmüdürlüklerince Yapılacak İşlemler

a) İlgili trafik kuruluşunca bildirilen araçlardan buluntu ve trafikten men sırasında tebligat yapılamayan araç sahiplerine Kanunun EK: 14 üncü maddesi hükmü yazılı olarak tebliğ edilir.

b) Bildirilen araçların mevcut durumlarının tespit edilmesi amacıyla, 237 sayılı Taşıt Kanununun 13 üncü maddesi gereğince, aracın ekonomik ömrünü doldurmuş/doldurmamış ya da hurda olduğu yönünde Taşıt Muayene Kontrol Raporu tanzim edilir ve raporda aracın hurda veya ekonomik ömrünü doldurmuş/doldurmamış olduğu hususu belirtilir.

c) Bu araçlardan ekonomik ömrünü doldurmuş/doldurmamış olanların, buluntu veya trafikten men tarihinden itibaren 6 ncı ayın bitiminden sonraki ilk hafta içinde satılacak şekilde ihale hazırlıklarının yapılmasına müteakiben en kısa sürede Defterdarlık/Malmüdürlüklerince 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümleri çerçevesinde satılarak tasfiyeleri gerçekleştirilir. Satışı yapılan araçlar için, aracın teknik özelliklerini belirten cins, marka, model, tip, renk, motor ve şase numarası ile müşterinin kimlik ve adres bilgilerinin yer aldığı satış belgesi düzenlenir.

d) İki defa satış ihalesine çıkarılıp satışı gerçekleşmeyen araçlar ile Taşıt Muayene ve Kontrol Raporu ile hurda olduğu tespit edilen araçlar, 20/3/1971 tarihli ve 7/2156 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı gereğince, Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca 6 ayda bir belirlenen bedel üzerinden, 1/11/1995 tarihli ve 212 sıra no.lu Milli Emlak Genel Tebliği esasları çerçevesinde Makina ve Kimya Endüstri Kurumuna satılır.

e) Satışı yapılan araçların, otopark ve çekici ücretleri ile satış işlemleri sırasında yapılan masraflar ve varsa araca ilişkin vergi borcu satış bedelinden düşülür. (Otopark ücreti olarak ödenecek bedel aracın satış bedelinin % 25’ini geçemez.) Kalan bedel saymanlıkta sahibi/sahipleri adına açılacak emanet hesabına, sahibi bilinmeyenler ise açılacak Hazine emanet hesabına yatırılır.

f) Aracın satış tarihinden itibaren beş yıl içinde sahibi/sahiplerinin müracaatı halinde satış bedeli ilgililerine iade edilir. Aksi takdirde satış bedeli Hazineye irat kaydedilir.

İcra dairelerinin fiili haciz kararlarına veya mahkemelerce verilen tedbir, zapt ve müsadere kararlarına istinaden yakalanıp, muhafaza altına alınan araçlara bu tebliğ hükümleri uygulanmaz.

hükümleri tebliğ olunmuştur.

Danıştay Birinci Dairesinin 19.06.1989 tarihli ve 1989/44 Esas, 1989/82 Karar sayılı Kararında; “… 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun Emniyet Genel Müdürlüğünün trafik kuruluşlarının görev ve yetkilerini düzenleyen 5 inci maddesinin b fıkrasında,

“1. Araçları, bu Kanuna göre araçlarda bulundurulması gerekli belge ve gereçleri, sürücüleri ve bunlara ait belgeleri, sürücülerin ve karayolunu kullanan diğer kişilerin kurallara uyup uymadığını, trafik düzenlemelerinin ve çeşitli tesislerin bu Kanun hükümlerine uygun olup olmadığını denetlemek,

11. Ayrıca bu Kanunla ve bu Kanuna göre çıkarılmış olan yönetmeliklerle verilen diğer görevleri yapmak………” hükmü yer almaktadır. … 5 inci maddenin (b) fıkrasının 1 numaralı bendinde yer alan, “Araçları, bu Kanuna göre araçlarda bulundurulması gerekli belge ve gereçleri, sürücüleri ve bunlara ait belgeleri, sürücülerin ve karayolunu kullanan diğer kişilerin kurallara uyup uymadığını, trafik düzenlemelerinin ve çeşitli tesislerin bu Kanun hükümlerine uygun olup olmadığını denetlemek,” ve aynı fıkranın 2 numaralı bendinde yer alan “Duran ve akan trafiği denetlemek ve yönetmek” ve 6 numaralı bendinde yer alan, “Trafik kazası neticesinde hastalanan veya yaralananların bakımlarını sağlayacak tedbirlerin süratle alınmasına yardımcı olmak ve yakınlarına haber vermek,” yolundaki hükümlerinin, denetim, yönetim ve düzenleme niteliğindeki görev ve yetkiler olduğu, diğer bentlerde yer alanların ise, bu nitelikte olmadığı gibi belediyelerin görev alanları dışında hatta Yurt çapında etkinlik gerektiren görevler olduğu, bu nedenle, bu yetkilerin, belediyelere devredilemeyeceği sonucuna varılmaktadır.

Bu durumda, … Emniyet Genel Müdürlüğünün il ve ilçe trafik kuruluşlarınca yürütülmekte olan, trafik suçu işleyenler hakkında alındı ve tutanak düzenlemek, araçların tescil işlemlerini yaparak belge ve plakalarını vermek, el koyduğu trafik kazalarında trafik kaza tespit tutanağı düzenlemek gibi görev ve yetkilerin belediyelere devredilmesine olanak bulunmadığı …” yönünde mütalaa verilmiştir.

  İlgili mevzuat hükümleri ve Danıştay Mütalaası incelendiğinde; İçişleri Bakanlığının ilgili birimlerince yürütülmekte olan, 2918 sayılı Kanun’un 5 inci maddesinde yer alan görev ve yetkilerin belediyeler tarafından yürütülemeyeceği ve kullanılamayacağı değerlendirilmekte olup belediyelere buluntu araçların satışına ilişkin bir görev ve yetki de verilmemiştir.

Bu itibarla; buluntu araçların ekonomiye tekrar kazandırılması kapsamında, gerekli iş ve işlemlerin yürütülmesi amacıyla Emniyet Genel Müdürlüğünün trafik kuruluşları ve ilgili Defterdarlık/Malmüdürlüklerine bildirimde bulunulması, buluntu araçlarla ilgili her türlü satış, tebligat ve diğer işlemlerin bu kurumlar tarafından 296 Sayılı Milli Emlak Genel Tebliği uyarınca gerçekleştirileceği, satış işlemi sonrası, satışı yapılan araçların, otopark ve çekici ücretleri ile satış işlemleri sırasında yapılan masraflar ve varsa araca ilişkin vergi borcunun satış bedelinden düşüleceği hususları mütalaa olunmuştur.

Not: Her hakkı saklıdır. Görüş yazarı Ahmet Can ÇAĞIRAN ( telif hakkı kendisine aittir.)